Η Παναγία Μαρμαριώτισσα είναι εκκλησία η οποία βρίσκεται στο Χαλάνδρι. Ο ναός αρχικά ήταν ταφικό μνημείο των ρωμαϊκών χρόνων αλλά μετατράπηκε στη συνέχεια σε εκκλησία. Σήμερα βρίσκεται στη συμβολή των οδών Παναγίας Μαρμαριωτίσσης και Σοφοκλή Βενιζέλου, πίσω από την ομώνυμη νέα εκκλησία. Το όνομα «Μαρμαριώτισσα» οφείλεται στο υλικό κατασκευής του μνημείου.

Το κτίριο αρχικά ήταν μαυσωλείο το οποίο κτίστηκε στους ρωμαϊκούς χρόνους, στον δήμο της αρχαίας Φλύας (σημ. Χαλάνδρι). Το ακριβό υλικό κατασκευής υποδεικνύει ότι το έκτισε πλούσιος κάτοικος του δήμου. Μοιάζει να είναι αντίγραφο του ταφικού μνημείου της Κηφισιάς, ένα σήμερα ερειπωμένο μαυσωλείο το οποίο έκτισε ο Ηρώδης ο Αττικός, και έτσι έχει προταθεί ότι ήταν ο κατασκευαστής του μνημείου.

Στο αρχικό μνημείο η είσοδος βρισκόταν στην ανατολική πλευρά, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το ιερό του μικρού ναού, ημιεξαγωνικού σχήματος. Η είσοδος πλέον γίνεται από τα δυτικά. Η οροφή είναι ημικυλινδική θολωτή, από μαρμάρινους σφηνόλιθους Στο εσωτερικό του σώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών του 17ου αιώνα και ο Αναστάσιος Ορλάνδος παρατήρησε σε αυτές χάραγμα με το έτος 1717.